エンジニアを目指す浪人のブログ

情報系に役立ちそうな応用数理をゆるめにメモします

有限次元ベクトル空間の双対空間の基底の構成をまとめる

関数解析を勉強していて,有限次元ベクトル空間の双対空間(dual space)の基底(basis)(双対基底(dual basis))の構成についてモヤモヤしてしまったので,メモしておくことにしました.Kreyszig(1989)のsection2.9をベースにしてまとめます.


問題を設定するため,いくつか準備をします.

線形汎関数の定義は文献[3]にあります.
双対空間の定義は文献[4]にあります.
クロネッカーのデルタの定義は文献[5]にあります.


本記事の目的に進みます.

有限次元ベクトル空間 {\displaystyle X } の基底 {\displaystyle E = \{ e_1,\cdots,e_n \} } とします.{\displaystyle \mathrm{dim} \ X = n } です.{\displaystyle X } 上のあらゆる線形汎関数 {\displaystyle f } とあらゆる {\displaystyle x = \sum \xi_j e_j \in X } について以下が成り立ちます.{\displaystyle f }{\displaystyle \alpha_j, \ j=1,\ldots,n } により一意に決定されることがわかります.

(5a){\displaystyle \;\;\; f \left( x \right) = f \left( \sum_{j=1}^n \xi_j e_j \right)  }
{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\; = \sum_{j=1}^n  f \left( \xi_j e_j \right) \;\;\; \because \; f  } は線形汎関数
{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\; = \sum_{j=1}^n \xi_j f \left( e_j \right) \;\;\; \because \; f } は線形汎関数
{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\; = \xi_1 f \left( e_1 \right) + \cdots + \xi_n f \left( e_n \right) }

{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\; = \xi_1 \;\; \alpha_1 \;\; + \cdots + \xi_n \;\; \alpha_n \;\;\;\;\;\; \because } (5b)

(5b){\displaystyle \;\;\; \alpha_j = f \left( e_j \right) \;\;\;\;\;\; j=1,\ldots, n }


逆に言うと,{\displaystyle \alpha_1,\ldots,\alpha_n } のあらゆる組は {\displaystyle X } 上の線形汎関数 {\displaystyle f } を(5a)(5b)により決定します.特に,{\displaystyle  \begin{bmatrix} \alpha_1 & \cdots & \alpha_n  \end{bmatrix} } の以下の {\displaystyle n } 通りの組を考えます.

{\displaystyle \;\;\;\;\;\; \begin{bmatrix} 1 & 0 & 0 & \cdots & 0 & 0  \end{bmatrix} }
{\displaystyle \;\;\;\;\;\; \begin{bmatrix} 0 & 1 & 0 & \cdots & 0 & 0  \end{bmatrix} }
{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\; \vdots  }
{\displaystyle \;\;\;\;\;\; \begin{bmatrix} 0 & 0 & 0 & \cdots & 0 & 1  \end{bmatrix} }

(5a)(5b)よりこれらは {\displaystyle n } 個の線形汎関数(の値 {\displaystyle \xi_1,\ldots,\xi_n } )を与えます.それぞれ以下の線形汎関数となります.{\displaystyle \delta_{\cdot \cdot} }クロネッカーのデルタです.

(6){\displaystyle \;\;\; f_k \left( e_j \right) = \delta_{jk} \;\;\; \left( j \neq k \; \rightarrow 0, \; j = k \; \rightarrow 1 \right), \;\;\; k=1,\ldots,n }


このように構成する {\displaystyle \{ f_1,\cdots,f_n \} }{\displaystyle X } の双対空間 {\displaystyle X^* } の基底になっており,{\displaystyle X } の基底 {\displaystyle \{ e_1,\cdots,e_n \} } の双対基底といいます.そのことを示す以下の定理が成り立ちます.

'--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2.9-1 定理 ( {\displaystyle X^* } の次元)

有限次元ベクトル空間 {\displaystyle X } の基底を {\displaystyle E = \{ e_1,\cdots,e_n \} } とする.(6)により与えられる線形汎関数の組 {\displaystyle F = \{ f_1,\cdots,f_n \} }{\displaystyle X } の双対空間 {\displaystyle X^* } の基底であり,{\displaystyle \mathrm{dim} \ X = \mathrm{dim} \ X^* = n } である.


証明.

以下が成り立つので {\displaystyle F } は線形独立である.
  
(7){\displaystyle \;\;\; \sum_{k=1}^n \beta_k f_k \left( x \right) = 0  }

{\displaystyle \;\;\;\;\;\; \Rightarrow \sum_{k=1}^n \beta_k f_k \left( e_j \right) = 0, \;\;\; j = 1,\ldots,n \;\;\;\;\;\; \because \; x = e_j } とおく
{\displaystyle \;\;\;\;\;\; \Rightarrow \sum_{k=1}^n \beta_k \delta_{jk} = 0, \;\;\;\;\;\; j = 1,\ldots,n \;\;\;\;\;\;\;\; \because } (6)
{\displaystyle \;\;\;\;\;\; \Rightarrow \;\;\;\;\;\; \beta_j \delta_{jj} = 0, \;\;\;\;\;\; j = 1,\ldots,n  }
{\displaystyle \;\;\;\;\;\; \Rightarrow \;\;\;\;\;\; \beta_j \;\;\;\; = 0, \;\;\;\;\;\; j = 1,\ldots,n  }

{\displaystyle \;\;\;\;\;\; \Leftrightarrow \;\;\;\;\;\; \beta_1 = \beta_2 = \cdots = \beta_n = 0 }


あらゆる {\displaystyle f \in X^* }{\displaystyle F } の要素の線形結合であることを示す.

{\displaystyle \;\;\; f \left( x \right) = \sum_{j=1}^n \;\;\;\; \xi_j \;\; \alpha_j   \;\;\;\;\;\; \because } (5a)
{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;  = \sum_{j=1}^n \xi_j f_j \left( e_j \right) \alpha_j \;\;\; \because } (6)
{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;  = \sum_{j=1}^n \left[ \xi_1 f_j \left( e_1 \right) + \cdots + \xi_n f_j \left(  e_n \right)  \right] \alpha_j \;\;\; \because } (6)
{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;  = \sum_{j=1}^n \left[ f_j \left( \xi_1 e_1 \right) + \cdots + f_j \left( \xi_n e_n \right)  \right] \alpha_j \;\;\; \because \; f_\cdot } は線形汎関数
{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;  = \sum_{j=1}^n f_j \left( \xi_1 e_1 + \cdots + \xi_n e_n \right) \alpha_j \;\;\;\;\;\;\;\;\;\; \because \; f_\cdot } は線形汎関数
{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;  = \sum_{j=1}^n f_j \left( x \right) \alpha_j }
{\displaystyle \;\;\;\;\;\;\;\;\;\;\;  = \sum_{j=1}^n \alpha_j f_j \left( x \right) }

したがって任意の {\displaystyle f \in X^* } は以下のように一意に表現できる.

{\displaystyle \;\;\;\;\;\; f = \alpha_1 f_1 + \cdots + \alpha_n f_n }

(証明終わり)
'--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


以上,有限次元ベクトル空間の双対空間の基底の構成をまとめました.


参考文献
[1] Kreyszig, E. (1989), Introductory Functional Analysis with Applications, Wiley.
[2] Northwestern University Santiago Cañez先生のノート https://sites.math.northwestern.edu/~scanez/courses/334/notes/dual-spaces.pdf
[3] Wikipedia Linear form のページ https://en.wikipedia.org/wiki/Dual_space
[4] Wikipedia Dual space のページ https://en.wikipedia.org/wiki/Dual_space
[5] Wikipedia Kronecker delta のページ https://en.wikipedia.org/wiki/Kronecker_delta